Odrodzona w 1918 roku Polska stanęła przed poważnym problemem, jakim był brak portu morskiego. Władze znajdującego się pod kuratelą Ligi Narodów Wolnego Miasta Gdańska nie były bowiem przychylnie nastawione do Polski, co poważnie utrudniało korzystanie z gdańskiego portu.
Już u zarania niepodległości zastanawiano się nad możliwością stworzenia własnego ośrodka portowego. Pod uwagę brano różne lokalizacje w Zatoce Puckiej, na Helu lub nawet w Tczewie. Ostatecznie wybrano maleńką wioskę rybacką – Gdynię. Na początku 1920 roku zapadła decyzja o budowie portu z prawdziwego zdarzenia. Projekt opracował inż. Tadeusz Wenda, zaś 29 kwietnia 1923 roku uroczyście otwarto Tymczasowy Port Morski i Schronisko dla Rybaków. Jeszcze w sierpniu przypłynął do Gdyni pierwszy pełnomorski statek – SS Kentucky pod banderą francuską.
Jednak dalsze prace w gdyńskim porcie przebiegały powoli z powodu trudności finansowych. Kolejne realizacje etapów budowy doprowadziły ostatecznie do powstania portu towarowego, rybackiego i pasażerskiego oraz stoczni. Szybki napływ ludności i dynamiczny rozwój portu sprawiły, że w ciągu kilkunastu lat po nadaniu praw miejskich Gdynia ze wsi rybackiej przekształciła się w miasto zamieszkane przez blisko 130 tys. osób. Miasto szybko stało się dumą i chlubą II RP.

Nieoceniona rola Kwiatkowskiego

Do przyśpieszenia prac w Gdyni znacząco przyczynił się inż. Eugeniusz Kwiatkowski, który w latach 1926-1930 pełnił funkcję ministra przemysłu i handlu, a od października 1935 roku był wicepremierem i ministrem skarbu. Kwiatkowski uważał, że ogromną szansą dla Polski jest industrializacja i handel zagraniczny, zaś uprzemysłowienie kraju zwiększy popyt na towary rolnicze na rynku wewnętrznym, zapobiegnie bezrobociu i pozwoli racjonalnie wykorzystać surowce naturalne.
To właśnie Gdynia zajmowała istotne miejsce w koncepcji Kwiatkowskiego. Wicepremier podkreślał, że „bez swobodnego wyjścia na morze i przez morze udusilibyśmy się gospodarczo i politycznie”. To właśnie możliwość korzystania z własnego portu miała uniezależnić Polskę od pośredników i zwiększyć konkurencyjność polskich towarów. Dalekowzroczny plan Kwiatkowskiego zakładał także konieczność rozbudowy sieci komunikacyjnej zapewniającej łączność Wybrzeża z całym krajem. Wicepremier dostrzegał znaczenie komunikacji morskiej dla Polaków żyjących na obczyźnie i był gorącym zwolennikiem rozwoju polskiej floty. Kwiatkowski uważał też, że odpowiednia polityka „musi stworzyć współdziałanie całego państwa z akcją wyzyskania walorów portu w Gdyni”.

Gdynia – od wioski do miasta

Po raz pierwszy Gdynia została wymieniona w dokumencie z 1253 roku, pod nazwą Gdina, jako wioska należąca do parafii w Oksywiu. Była ona wówczas własnością cystersów z Oliwy, a później Jana z Różęcina, który tę rolniczo-rybacką wieś w 1382 roku podarował sprowadzonemu przez siebie do Kartuz zakonowi kartuzów. W 1414 roku, przy dzisiejszej ul. Portowej, powstała w mieście pierwsza karczma – miejsce spotkań rybaków i centrum towarzysko-handlowe, zaś w 1429 roku kartuzi ustanowili wspólnego sołtysa dla Gdyni i Grabówka oraz zmienili obowiązek dorocznego dostarczania ryb na opłatę w gotówce, a ponadto podwojono czynsz dla wcześniej już wybudowanej przez mnichów gospody w Gdyni. Wówczas również powiększono też obszar włości przez dodanie sąsiednich łąk, a do Grabówka włączono 6 włók lasu na potrzeby opałowe i budowlane. W 1634 roku hetman Stanisław Koniecpolski, a następnie inż. wojskowy Jan Pleitner zaproponowali królowi Władysławowi IV budowę przy Gdyni portu wojennego. Planu tego jednak nie zrealizowano. Na gdyńskiej redzie odbywały się przeładunki towarów dostarczanych łodziami z brzegu.
Przez prawie 400 lat – do I rozbioru Polski w 1772 roku – Gdynia należała do kartuzów. Później dostała się pod pruskie panowanie po przejęciu przez komisarza pruskiego klasztoru kartuskiego. We władaniu państwa pruskiego znajdowała się około 150 lat, aż do końca I wojny światowej.
Z racji dogodnego położenia nad morzem, w Gdyni zaczęło się na początku XX wieku rozwijać letnisko nadmorskie. Miejscowość była chętnie odwiedzana przez Polaków z głębi kraju. W 1919 roku wybrano pierwszego polskiego wójta Gdyni – Jana Radtkego. Na mocy ustaleń traktatu wersalskiego Polsce przyznano 10 lutego 1920 roku 140 kilometrów wybrzeża. Dziesięć lat później uruchomiono pierwszą regularną linię pasażerską Gdynia–Nowy Jork.
W 1934 roku Gdynia stała się największym portem na Bałtyku pod względem wielkości przeładunków, a zarazem najnowocześniejszym portem w Europie. Z małej rybackiej wioski Gdynia szybko zmieniła się w nowoczesne miasto będące dumą Polski międzywojennej. Gwałtowny wzrost liczby mieszkańców spowodowany był napływem robotników, szczególnie z Pomorza. Pomimo rozwoju, w latach 30. około 30% ludności mieszkało w ok. 2,5 tys. prymitywnych bud i baraków. Pięć dni przed wybuchem II wojny światowej na placu Grunwaldzkim w Gdyni dał koncert Jan Kiepura, a dochód przeznaczono na Fundusz Obrony Morskiej.

Najważniejsze daty związane z miastem:

• 1921 – rozpoczęcie budowy portu i miasta
• 1922 – SS Gdynia, pierwszy pełnomorski statek z Gdynią jako portem macierzystym
• 29 kwietnia 1923 – poświęcenie molo i otwarcie „tymczasowego portu wojennego i schroniska dla rybaków”
• 13 sierpnia 1923 – do portu zawinął pierwszy oceaniczny statek (francuski SS Kentucky)
• 3 maja 1924 – wyświęcenie Kościoła Najświętszej Marii Panny Królowej Polski
• 4 marca 1926 – uzyskanie praw miejskich (zostały nadane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1926)
• 1927 – uruchomienie komunikacji miejskiej
• 1928 – początek budowy linii kolejowej z Gdyni na Górny Śląsk
• 1929 – założenie klubu piłkarskiego Arka Gdynia
• 1930 – założenie klubu piłkarskiego Bałtyk Gdynia
• 1931 – Instytut Bałtycki w Toruniu otwiera oddział w Gdyni
• 10 lipca 1932 – otwarcie stadionu piłkarskiego przy ulicy Ejsmonda
• 31 lipca 1932 – po raz pierwszy w Gdyni zorganizowano Święto Morza
• 1933 – oddanie do użytku Dworca Morskiego
• 1 maja 1935 – uruchomienie portu lotniczego w Rumii
• 1936 – oddanie do użytku Domu Marynarza Szwedzkiego i Gmachu Sądu Rejonowego
• 1937 – oddanie do użytku Domu Żeglarza Polskiego
• 28 sierpnia 1938 – położono stępkę pod SS Olza – pierwszy budowany w Polsce statek pełnomorski